Ένας, όχι ακριβώς, γαστρονομικός οδηγός της Καβάλας
Η Καβάλα, κρεμασμένη στις παρυφές του Όρους Σύμβολο απλώνεται προς τα κάτω ακουμπώντας τη θάλασσα και υψώνει τη φωνή της, που ακούγεται ολοένα και πιο δυνατά στο ελληνικό τουριστικό οικοσύστημα. Πολιτισμός, φύση και γαστρονομία είναι τα στοιχεία εκείνα που σε συνδυασμό με την πολυπολιτισμική και μακραίωνη Ιστορία της, παρουσιάζουν σημάδια ανάκαμψης και φωνάζουν παρών στην Ανατολική Μακεδονία.
Αφορμή για την επίσκεψη στην Καβάλα αποτέλεσε το φεστιβάλ Cosmopolis που διοργανώθηκε για 11η χρονιά. Πρόκειται ίσως για το μεγαλύτερο ethnic festival που γίνεται στην Ελλάδα αν και δεν έχει ακουστεί όσο θα έπρεπε, παρότι:
Το φεστιβάλ Cosmopolis - Kavala Ethnic Festival πραγματοποιήθηκε στην παλιά πόλη της Καβάλας (χερσόνησος της Παναγίας) όπου για τέσσερις ημέρες, τα μέλη των συγκροτημάτων από τις 8 χώρες που φιλοξενήθηκαν, παρουσίασαν σημαντικά κομμάτια του πολιτισμού τους μέσω των χορών, της μαγειρικής, της μουσικής και του κινηματογράφου τους, ενώ παράλληλα μεγάλες συναυλίες στο επιβλητικό Φρούριο της Καβάλας και πολλές παράλληλες δράσεις συνέθεσαν το πολύχρωμο και πολυδιάστατο μωσαϊκό του Cosmopolis.
Φέτος στο Cosmopolis φιλοξενήθηκαν, η Κόστα Ρίκα, η Αργεντινή, η Ιταλία, η Ισπανία (Ανδαλουσία), η Ινδία, η Ρουμανία, η Ρωσία (Κοζάκοι) ενώ την Ελλάδα εκπροσώπησε η Κρήτη.
Περισσότεροι από 250 χορευτές παρουσίασαν παραδοσιακούς χορούς και τραγούδια. Παράλληλα με τους χορούς οι φιλοξενούμενες χώρες προσέφεραν κάθε μέρα παραδοσιακά πιάτα τα οποία μπορούσαν να γευτούν οι επισκέπτες του φεστιβάλ στο υπαίθριο εστιατόριο που στήθηκε στην παλιά πόλη.
Το πρόγραμμα συμπλήρωσαν τέσσερις συναυλίες που πραγματοποιήθηκαν κατά τη διάρκεια του φεστιβάλ από τον ιδιαίτερα δημοφιλή στο ελληνικό κοινό Goran Bregovic, ένα από τα μεγαλύτερα ονόματα της reggae σκηνής τον Ιταλό Alborosie με τους Shengen Clan, τους εκρηκτικούς Che Sudaka από την Βαρκελώνη ενώ από την Ελλάδα οι αγαπημένοι Παντελής Θαλασσινός με τον Βασίλη Σκουλά.
Χρώματα, γλώσσες, μυρωδιές και αρώματα σε μια πολυμορφία που βοηθάει στη βαθιά κατανόηση των πολιτισμών των φιλοξενούμενων χωρών και προάγει τη διεύρυνση του πνεύματος των πολιτών, καθιστώντας την Καβάλα σημαντική κοιτίδα πολιτισμού.
Και αν αυτό ήταν το υπέροχο Cosmopolis εγώ βρήκα την ευκαιρία να ξεχωρίσω μερικά προσωπικά highlights που θα ήθελα να μοιραστώ μαζί σας, για να κάνουν τη διαμονή σας ξεχωριστή όταν επισκεφθείτε την Καβάλα.
Imaret
Το Imaret είναι το μέρος που θα πρέπει κάποιος να επισκεφθεί οπωσδήποτε και αν μπορεί να μείνει ακόμη καλύτερα. Σίγουρα όμως αξίζει να δοκιμάσει την κουζίνα του αλλά και να ακολουθήσει μια από τις πρωινές ξεναγήσεις στους χώρους του. Εδώ ξεδιπλώνεται ένα μέρος της Ιστορίας της Καβάλας με οικονομικοκοινωνικό αντίκτυπο για την πόλη. To Αιγυπτιακό βακούφι, μουσουλμανικός μεντρεσές αρχικά, μετά την ανακαίνιση του 2004 λειτουργεί ως κέντρο έρευνας, μνημείο αρχιτεκτονικής, ζωντανό μουσείο και κυρίως ξενοδοχείο πολυτελείας με όλες τις ανέσεις προσφέροντας σημαντικά στην γαστρονομία της πόλης. Συζητώντας με τον chef του ξενοδοχείου Παναγιώτη Κουτσουβέλη, κατανόησα πλήρως την αγάπη του για την πρώτη ύλη και τα ελληνικά προϊόντα που χρησιμοποιεί πλέον αποκλειστικά στο νέο του μενού, προσφέροντας ελληνικές γεύσεις με υλικά κυρίως από τη Μακεδονία και τη Θράκη. Το ρουστίκ περιβάλλον του imaret λειτουργεί κατευναστικά για την ψυχή και το μάτι, προσφέροντας ποιοτικές στιγμές γαλήνης ενώ κάποιος απολαμβάνει ταυτόχρονα ποιοτικές υπηρεσίες.
Πόλη/Παναγιά/Κάστρο
Η παλιά πόλη, ο συνοικισμός της Παναγιάς και το Κάστρο της Καβάλας αποτελούν μαζί με τις Καμάρες τα ορόσημα της πόλης. Μια βόλτα στα πλακόστρωτα σοκάκια με ανέβασμα προς το Κάστρο, εκτός από την εξαιρετική θέα, είναι και μια βόλτα στο χρόνο και την Ιστορία της Καβάλας. Σε κάποια σημεία θυμίζει αφαιρετικά την Μονμάρτη του Παρισιού με τα παλιά σπίτια και τα υπαίθρια καλλιτεχνήματα που, παρά τον τουριστικό τους χαρακτήρα, δίνουν μια μεστή εικόνα της πόλης και της εξέλιξης της έως σήμερα. Οι Καμάρες, δηλαδή το παλιό υδραγωγείο, έφερνε νερό στην πόλη έως και τις αρχές του περασμένου αιώνα. Η βόλτα στις Καμάρες, την Παναγία και το Κάστρο είναι μια κλασική βόλτα της Καβάλας που καλό είναι να γίνεται απογευματάκι ώστε ο ήλιος να είναι σύμμαχος. Αρκετό περπάτημα δηλαδή και ανεβοκατεβάσματα που αξίζουν όμως τον κόπο για να θαυμάσει κάποιος την αρχιτεκτονική της πόλης που διαθέτει εξαιρετικά πολυπολιτισμικά στοιχεία και χρώματα.
Φίλιπποι/Λυδία/Πηλοθεραπεία
Η αρχαία πόλη των Φιλίππων, η σπουδαιότερη πόλη της Ανατολικής Μακεδονίας εκείνη την εποχή, ιδρύθηκε από κατοίκους της Θάσου το 360 π.Χ. με πρώτη ονομασία Κρηνίδες. Μόλις όμως η πόλη απειλήθηκε από τους Θράκες το 356 π.Χ. ζητήθηκε η βοήθεια του Φιλίππου Β’ ο οποίος άλλαξε και το όνομα της πόλης σε Φιλίππους. Σπουδαίο κέντρο, λόγω της στρατηγικής της θέσης, η πόλη των Φιλίππων γνώρισε μεγάλη ακμή κατά τους Ρωμαϊκούς χρόνους, ενώ η ίδρυση της πρώτης χριστιανικής εκκλησία από τον Απόστολο Παύλο το 50 μ.Χ. ανέδειξε τους Φιλίππους ως ισχυρή μητρόπολη του Χριστιανισμού. Μάλιστα, από το 2016 ο αρχαιολογικός χώρος έχει εγγραφεί ως Μνημείο Παγκόσμιας Κληρονομιάς της Unesco.
Η αρχαία Εγνατία Οδός περνούσε μέσα από τους Φιλίππους και έφερε τον Απόστολο Παύλο από την Νεάπολη [Καβάλα] όπου είχε φτάσει με πλοίο. Εκεί στους Φιλίππους οι κάτοικοι ήταν οι πρώτοι, ας πούμε επί ευρωπαϊκού εδάφους, που άκουσαν το δίδαγμα της νέας θρησκείας, ενώ η Λυδία ήταν η πρώτη που βαπτίστηκε χριστιανή από τον Απόστολο Παύλο στα νερά του ποταμού Ζυγάκτη.
Εκεί το 1972 ανεγέρθη το Βαπτιστήριο της Λυδίας, θρησκευτικό μνημείο που έγινε παγκοσμίως γνωστό και σήμερα προσελκύει πιστούς από ολόκληρο τον κόσμο. Η αρχαία κληρονομιά των Φιλίππων αποτελεί έναν σημαντικό πόλο έλξης για την Καβάλα που καταφέρνει να συνδυάσει ιδανικά την Ιστορία και τον πολιτισμό μέσω του Φεστιβάλ Φιλίππων, μεγάλο μέρος του οποίου πραγματοποιείται στο αρχαίο θέατρο με πλήθος παραστάσεων αρχαίου δράματος αλλά και δράσεων με σαφή αλλά και σπουδαίο καλλιτεχνικό και πολιτισμικό χαρακτήρα.
Και εάν ο πολιτισμός είναι συνυφασμένος με την πνευματική ευεξία, την σωματική αναλαμβάνει να καλλιεργήσει το ξακουστό πηλοθεραπευτήριο των Κρηνίδων που βρίσκεται στην περιοχή, με ιαματικά λουτρά πηλοθεραπείας και υδροθεραπείας. Ένα εξαιρετικά γαλήνιο περιβάλλον που κάποιος μπορεί να επισκεφθεί ακόμη και αν δεν έχει ανάγκη την θεραπεία του.
Μουσείο Καπνού
Αν μία πόλη, ανάμεσα σε άλλες, είναι περισσότερο συνδεδεμένη με τον καπνό και το εμπόριο του στην Ελλάδα αυτή είναι η Καβάλα. Εδώ λοιπόν λειτουργεί και το εντυπωσιακό από πλευράς εκθεμάτων Μουσείο Καπνού. Το Μουσείο Καπνού Δήμου Καβάλας αποτελεί ένα θεματικό μουσείο, το οποίο περιλαμβάνει αντικείμενα κι αρχειακό υλικό για την καλλιέργεια και την παραγωγή του καπνού, την αγροτική κι εμπορική επεξεργασία του, τα βιομηχανικά καπνικά προϊόντα και τα εκθεσιακά καπνοδείγματα. Μπασμάδες από όλη την Ελλάδα, μηχανήματα, επιστολές και τα εντυπωσιακά πακέτα τσιγάρων μιας άλλης εποχής αποτελούν εντυπωσιακά εκθέματα. Η Ιστορία μιας πόλης αλλά και της χώρας μας ξετυλίγεται μέσα από την έκθεση ενός εκ των εμβληματικών προϊόντων της, τον καπνό. Στην Καβάλα δεν υπήρχε οικογένεια που να μην είχε σχέση με τον καπνό. Ο καπνός έχει σημαδεύσει αυτή την πόλη και συνεχίζει να τη σημαδεύει. Μια επίσκεψη στο Μουσείο Καπνού αποτελεί μια από τις προβλεπόμενες δραστηριότητες στην πόλη της Καβάλας που έχουν πραγματική ουσία.
Γαστρονομία στην Καβάλα σημαίνει κυρίως ψαροφαγία, όχι απαραιτήτως, αλλά κυρίως.
Και πώς να μην είναι άλλωστε όταν η προνομιακή της θέση με τη Θάσο απέναντι, και τη χερσόνησο του Άθω στα δυτικά, να δημιουργούν ένα κανάλι/πέρασμα για κάθε λογής θαλάσσιο είδος. Παρακολουθώντας τις τράτες να αναχωρούν κάθε απόγευμα είναι σαν να παρακολουθείς μια καλά σχεδιασμένη χορογραφία ενώ η αναμονή για την επιστροφή γίνεται αγωνιώδης.
Στην Καβάλα λειτουργεί μια από τις δέκα ιχθυόσκαλες της Ελλάδας και μάλιστα είναι μια από τις πιο σημαντικές για τον πλούτο και την ποιότητα των αλιευμάτων της με χαρακτηριστικότερο παράδειγμα το εμπόριο τόνου με αποδέκτες στην Ιαπωνία, απευθείας από την τράτα. Η επίσκεψη στην ιχθυόσκαλα υπό την καθοδήγηση του διευθυντή της κ. Χάρη Μαντά ήταν μια πραγματική εμπειρία καθώς το φρέσκο ψάρι που έφθανε στην σκάλα, δημοπρατούταν απευθείας και έπαιρνε το δρόμο για τις αγορές όλης της Ελλάδας αλλά και κάποιες του εξωτερικού.
Έτσι, ο επισκέπτης της Καβάλας θα πρέπει οπωσδήποτε να επαναπροσδιορίσει τη σχέση του με τα ψάρια δοκιμάζοντας, και ανάλογα την εποχή, οπωσδήποτε σαρδέλα παντρεμένη όπως την κάνουν οι Καβαλιώτες, σούπα καβαλιώτικη, γούνα σκουμπρί στα κάρβουνα αλλά και κάθε είδους ψάρι.
Μια πραγματικά συγκλονιστική στιγμή ήταν η γαριδομακαρονάδα της Νίνας στο "Ουζερί της Φωτεινής" που βρίσκεται επί της Σοφοκλή Βενιζέλου στην Κηπούπολη Καβάλας. Η γλυκύτατη Νίνα, εμπειρική μαγείρισσα και αδερφή της Φωτεινής, παρουσίασε μια σεμιναριακή πάστα με γαρίδες που θα τη θυμάμαι για πάντα ενώ αποτελεί και λόγο άμεσης επιστροφής στην Καβάλα. Οι δύο αδερφές με την απαράμιλλη φιλοξενία τους και την αυθεντική νοστιμιά τους ενσαρκώνουν με τον καλύτερο τρόπο τον όρο τοπική, σπιτική κουζίνα.
Αν σας βγάλει ο δρόμος προς τη Μουσθένη μια επίσκεψη στο "Μποστάνι" για φαγητό είναι σίγουρα εμπειρία, ενώ στο "Πρώτο Κατσίκι" λίγο έξω από την Καβάλα προς το Δημοτικό Στάδιο μπορεί κάποιος να συνδυάσει αξιοπρεπές φαγητό και μπάνιο. Θα πρότεινα να ζητήσετε τον ιδιοκτήτη, να του εξηγήσετε τι θέλετε και να τον αφήσετε να σας προτείνει εκείνος το φαγητό.
Μια άλλου τύπου ανακάλυψη είναι "Το έξω σπίτι", ένα μικρό αλλά πραγματικά ζεστό σνακ/καφέ για τέλεια πρωινά, καφέδες και ελαφρύ γεύμα. Το έξω σπίτι, είναι γεμάτο λεπτομέρειες που σε ένα εκπαιδευμένο βλέμμα σημαίνουν ποιότητα και αυθεντικότητα. Ο πραγματικός όμως πλούτος του είναι οι γεύσεις του από τα απλά γλυκά συνοδευτικά καφέ, τα κέικ, τις πίτες, τους χυμούς και τα ελαφριά πιάτα. Ιδιαίτερη μνεία στο πεϊνιρλί με κασέρι Σοχού και καβουρμά. Ευγενικό σέρβις σε ένα κουκλίστικο μαγαζί που σέβεται τους πελάτες του.
Στις απαραίτητες σημειώσεις που πρέπει να έχει κάποιος για την Καβάλα είναι το κρεοπωλείο του Κεχαγιά ίσως το μοναδικό στην ανατολική Μακεδονία και Θράκη που κάνει απευθείας εισαγωγή premium κρέατος. Όμως η πρωτοτυπία δεν σταματά εκεί. Ο Νίκος Κεχαγιάς παθιασμένος με τη δουλειά του ωριμάζει κομμάτια κρέατος στα ειδικά ψυγεία του ενώ πειραματίζεται αρκετά και με δύσκολα υλικά όπως ο καφές ή το καπνιστό ουίσκι. Έτσι, η Καβάλα διαθέτει και μια αξιόπιστη λύση για απαιτητικούς κρεατοφάγους που επιθυμούν να κινηθούν σε υψηλό επίπεδο απόλαυσης.
Και καθώς μετά το φαγητό η κουβέντα έρχεται στο ποτό, εγγύηση αποτελεί το 180ο Sun and Lounge με τον Τάσο Γιέχο πίσω από την μπάρα να κρατά ψηλά τον πήχη της ποιότητας με την εμπειρία και τη θέληση του για διαφοροποίηση. Ο Τάσος έχει στήσει έναν κατάλογο προσιτό στο μέσο επισκέπτη του μπαρ με αρκετά κλασικά κοκτέιλ αλλά και δικές του εξαιρετικές δημιουργίες. Η εμπειρία του όμως του δίνει τη δυνατότητα να ανταποκριθεί και σε οποιαδήποτε απαίτηση προκύψει σε επαγγελματικά πάντα πλαίσια. Ένα ακόμη διαμαντάκι, και μάλιστα πρόσφατο, είναι η ΚάψουλαKVA με signature cocktails που δανείζονται τα ονόματα τους από τα αξιοθέατα της πόλης. Συμπέρασμα, στην Καβάλα πίνουμε καλά.
Σίγουρα η Καβάλα έχει αρκετά σημεία που ήταν αδύνατο να τα επισκεφθώ όλα αλλά η γενική πληροφορία για το ψάρι είναι αρκετή να δώσει στίγμα για μια επιτυχημένη εξόρμηση χωρίς πολλές δυσάρεστες εκπλήξεις καθώς είναι αρκετά και τα «τουριστικά» εστιατόρια της πόλης που θέλουν προσοχή
Τι άλλο όμως είναι η Καβάλα γαστρονομικά; Νέα Καρβάλη και κουραμπιέδες είναι έννοιες ταυτόσημες και πλέον αντιπροσωπευτικές. Η επίσκεψη στο εργοστάσιο παραγωγής του Χρυσανθίδη ήταν μια ευχάριστη έκπληξη καθώς επιβεβαιώθηκε η φήμη που θέλει τους κουραμπιέδες χειροποίητους. Μα πως είναι δυνατόν, έλεγα. Χειροποίητοι σε τόσο μεγάλη ποσότητα; Κι όμως ο άνθρωπος όταν θέλει μπορεί και ως επιβεβαίωση αυτού βρέθηκα μπροστά σε μια πραγματική στιγμή κοπής με το χέρι, των γνωστών σε σχήμα μισοφέγγαρου και με ολόκληρο αμύγδαλο κουραμπιέδων. Και εάν πιστεύετε ότι ο κουραμπιές είναι εποχιακό γλύκισμα τότε μάλλον δεν τον έχετε δοκιμάσει καλοκαίρι με ελληνικό καφέ.
Η οικογένεια Χρυσανθίδη παράγει και διανέμει ελληνικούς κουραμπιέδες σε ολόκληρο τον κόσμο, ενώ οι καλαίσθητες συσκευασίες τους αναδεικνύουν τον κουραμπιέ.
Όμως Νέα Καρβάλη δεν είναι μόνο κουραμπιέδες. Η νέα γενιά Ατλαμάζογλου ανέλαβε τα τελευταία χρόνια να δώσει πνοή και ώθηση στην τέχνη του παστουρμά που έφεραν από την Καρβάλη της Καππαδοκίας οι παππούδες. Ξεριζώμενοι, με την ανταλλαγή των πληθυσμών, οι πρόσφυγες της Καρβάλης έφθασαν λίγο έξω από την Καβάλα όπου ίδρυσαν τον οικισμό τους, τη Νέα Καρβάλη και εκεί έφεραν μαζί με τα υπάρχοντα τους και τις συνήθειες τους μια από αυτές ήταν και η παρασκευή του παστουρμά. Σήμερα, σε ένα νέο εργαστήριο που εγκαινιάσθηκε στις αρχές του 2018, η παραγωγή χοιρινού και μοσχαρίσιου παστουρμά γίνεται ξανά στα πρότυπα της συνταγής του παππού, συνεχίζοντας μια παράδοση γεμάτη γεύση και συναίσθημα. Η μικρασιατική μου καταγωγή δεν απέτρεψε επέτρεψε στο δάκρυ μου να συνοδεύσει το δάκρυ του παππού Ανέστη Ατλαμάζογλου τη στιγμή που μας περιέγραφε με συγκίνηση τα δύσκολα εκείνα χρόνια της προσφυγιάς. Έτσι, ο παστουρμάς αυτός εκτός από εξαιρετική γεύση κουβαλάει και προσωπικές μνήμες που σήμερα αναβιώνουν πια στη Νέα Καρβάλη. Να σημειώσω το εκπληκτικό πως ο παστουρμάς Ατλαμάζογλου, όσο δοκίμασα εκείνη τη ζεστή μέρα, δεν μύρισε καθόλου και δεν με έφερε σε δύσκολη θέση γεγονός που επιβεβαιώνει την καλή ποιότητα και επεξεργασία της πρώτης ύλης.
Συμπερασματικά θα έλεγα πως η Καβάλα είναι μια πανέμορφη πόλη που συνδυάζει Ιστορία, πολιτισμό, γαστρονομία και αναψυχή. Οι θρυλικοί Αμμόλοφοι στα δυτικά, μια από τις ομορφότερες παραλίες της Ελλάδας, η κοντινή Θάσος και το Παγγαίο καθιστούν την Καβάλα τουριστικό κέντρο για όλες τις εποχές. Αυτή είναι μια διαπίστωση που άρχισε να γίνεται κτήμα και των ίδιων των Καβαλιωτών που δείχνουν να αναζητούν συγκεκριμένη ταυτότητα. Οι κάθοδος των Βαλκάνιων, των Ρώσων και των Τούρκων που αγοράζουν ή εκμισθώνουν ακίνητα στην ευρύτερη περιοχή λειτουργεί ως μοχλός ανάπτυξης από την μία αλλά και ως καμπανάκι για την τοπική κοινωνία που προς το παρόν περιορίζεται στην ενοικίαση airbnb. Η Καβάλα θέλει δουλειά ακόμη στις υποδομές φιλοξενίας καθώς διαθέτει λίγες κλίνες, γαστρονομικά αναζητά την αναβάθμιση της καθώς έχει τους πόρους, και πλέον και την πεποίθηση ότι μπορεί να πάει μπροστά και να εξελιχθεί στο σημαντικότερο κέντρο της περιοχής. Είναι πραγματικά αισιόδοξο το γεγονός πως στην Καβάλα πλέον δραστηριοποιούνται άνθρωποι με όραμα, παιδεία και δυνατότητες που μπορούν να βοηθήσουν την πόλη τους, άνθρωποι νέοι ή Καβαλιώτες που επέστρεψαν μετά από χρόνια και επιθυμούν να δουν την πόλη τους ξανά εκεί που της αξίζει.